[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.sposoby wykładni.2.Sposoby wykładniWyróżnia się trzy sposoby wykładni: wykładnię językową, systemową i celowościową.Dyrektywy wykładni językowej mają zastosowanie w każ­dym procesie wykładni.Przepisy prawne są bowiem zawsze sformułowane w określonym języku.Jest to w zasadzie język literacki danego narodu.Miewa jednak pewne swoiste właści­wości, posługuje się terminami i zwrotami, które tylko w tek­ście prawnym mają odpowiedni sens.Język tekstów prawo­twórczych nazywa się językiem prawnym w odróżnieniu od języka potocznego czy literackiego.Język nauki prawa przed­stawiający, opisujący przepisy i zawarte w nich normy nazywa się językiem prawniczym.Mamy więc język potoczny, język prawny i język prawniczy.W większości przypadków i treść, i zakres używanych w każdym z tych języków nazw są takie same.Są jednak sytuacje, w których dana nazwa czy dany zwrot co innego znaczy w języku potocznym, co innego w języ­ku prawnym, i jeszcze co innego w języku prawniczym.Fakt ten muszą uwzględniać dyrektywy wykładni językowej.Wypracowano wiele dyrektyw wykładni językowej.Oto niektóre z nich.Zwrotom interpretowanym nie należy bez do­statecznych powodów przypisywać swoistego znaczenia praw­nego, ale gdy ustali się, że takie znaczenie mają, wówczas nale­ży się nim posługiwać bez względu na to, jakie znaczenie mają równokształtne zwroty w języku potocznym.Nie jest dopuszczalne nadawanie identycznym sformułowaniom w ramach te­go samego aktu prawotwórczego różnych znaczeń, o ile z same­go tekstu aktu prawotwórczego nie wynikają wskazówki po­zwalające na różne rozumienie tych samych sformułowań.Nie wolno przyjmować takiego rozumienia określonego sformuło­wania, przy którym byłoby ono zbędne w danym akcie prawo­twórczym.Znaczenie zwrotów powstałych z połączenia wyra­zów należy ustalać zgodnie z regułami gramatyki języka, w któ­rym jest sformułowany interpretowany przepis itp.W wyniku zastosowania różnych dyrektyw językowych może się okazać, że interpretowany zwrot czy nazwa ma taki sam za­kres w języku prawnym, jak w języku potocznym.Mówimy wte­dy o interpretacji dosłownej, literalnej.Czasami w języku praw­nym zakres danego sformułowania jest węższy niż w języku potocznym.Mówimy wtedy o wykładni zwężającej.Ale bywa i tak, że zakres danego sformułowania w języku prawnym jest szerszy niż w języku potocznym.Mówi się wtedy o wykładni roz­szerzającej.Na przykład, słowo dziecko w języku potocznym oznacza człowieka od urodzenia do osiągnięcia dojrzałości.Nato­miast w języku kodeksu rodzinnego i opiekuńczego każdy czło­wiek bez względu na swój wiek jest dzieckiem swoich rodziców.Każda norma prawna zawarta w interpretowanych przepi­sach należy do całego systemu prawa.Od tego faktu jej percep­cja nie może być abstrahowana.Do systemu prawa należą nor­my różnego stopnia ogólności, różnej mocy prawnej; są one wo­bec siebie usytuowane w pewnym porządku itp.Znane są licz­ne dyrektywy wykładni systemowej.Prawem przykładu wy­mieńmy niektóre z nich.Jeżeli na gruncie dyrektyw wykładni językowej powstają wątpliwości co do znaczenia danych przepi­sów, należy wybrać takie ich znaczenie, które jest zgodne z za­sadami danej gałęzi prawa czy całego systemu prawa.Ustalając znaczenie danego przepisu, należy brać pod uwagę systematy­kę wewnętrzną aktu prawotwórczego, w którym przepis jest za­warty, chyba że ustali się na podstawie innych dyrektyw wy­kładni, iż usytuowanie przepisu w danym akcie prawotwór­czym jest wadliwe.Jeżeli w wyniku zastosowania dyrektyw językowych i syste­mowych wykładni nie otrzymuje się właściwego, jednoznacz­nego wyniku, należy stosować dyrektywy wykładni celowościowej, uciec się do kontekstu społeczno-politycznego dane­go systemu prawa.Należy przy tym brać pod uwagę cele sta­wiane całemu systemowi prawnemu.Przy wykładni celowościowej punktem odniesienia są także przyjęte w społeczeń­stwie oceny oraz powszechnie uznawane normy moralne, oby­czajowe czy normy cieszących się autorytetem organizacji spo­łecznych4.O celach danego aktu prawotwórczego czy całego systemu prawa można się niekiedy dowiedzieć ze wstępu, w ja­ki są zaopatrywane niektóre akty prawotwórcze.W procesie wykładni zarówno językowej, systemowej, jak i celowościowej można posługiwać się różnymi materiałami.Jeżeli ograniczamy się do tekstów przepisów systemu prawa, a w wyniku ich analizy i porównania ustalamy znaczenie in­terpretowanego przepisu, to mówimy o wykładni wewnętrz­nej.Jeżeli natomiast korzystamy z różnych danych i materia­łów spoza systemu prawa, mówimy o wykładni zewnętrznej.Wyróżnia się przy tym dwa jej rodzaje: wykładnię zewnętrz­ną porównawczą, która ma miejsce, gdy do interpretacji określonego przepisu wykorzystujemy przepisy prawne in­nych państw i sięgamy do norm należących do innych syste­mów normatywnych w danym kraju, np.do norm moralnych; wykładnią zewnętrzną historyczną, która ma miejsce wte­dy, gdy jako materiału do interpretacji określonego przepisu używa się wszelkich danych, jakie mogą okazać się pożytecz­ne.Najczęściej wchodzą tu w rachubę zwierzenia autorów pro­jektu danego aktu prawotwórczego, dyskusja w parlamencie nad projektem danego aktu, programy partii politycznych, które forsowały dany akt prawotwórczy, przepisy poprzednio regulujące to samo zagadnienie itp.Zdarza się, że stosując różne dyrektywy wykładni i różne środki, dochodzimy do ustalenia kilku różnych znaczeń interpretowanego przepisu.Tymczasem dla rozstrzygnięcia okre­ślonej sprawy przepis musi mieć tylko jedno znaczenie.Po­trzebne są zatem dyrektywy pozwalające wybrać trafnie wła­ściwe znaczenie interpretowanego przepisu spośród kilku, ja­kie dotychczas ustaliliśmy.Do tego celu służą dyrektywy in­terpretacyjne drugiego stopnia.Są to dyrektywy posługiwa­nia się dyrektywami pierwszego stopnia, tj.językowymi, syste­mowymi i celowościowymi.Oto niektóre dyrektywy drugiego stopnia: w procesie interpretacji należy posługiwać się kolejno dyrektywami językowymi, systemowymi i w końcu celowościo­wymi [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy