[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.123.możemy domyślać się, że utwory Schillera stanowiły najwcześniejszą lekturę niemieckąMickiewicza.Rozpoczął rozczytywać się w nich w połowie 1819 roku, może korzystając zwakacyjnych czasów, spędzonych w ojczystym Nowogródku i jego okolicy w przełomowymmomencie życia, przed objęciem posady nauczycielskiej w Kownie.Być może, że na  noweżycie wiózł z sobą poezje Schillera, czytane jeszcze z trudem przy pomocy fatalnego słow-nika, na co uskarżał się w jesieni tegoż roku.Z wolna lektura szła coraz mniej po grudzie, ajednocześnie z pokonywaniem trudności językowych i z wczytywaniem się w styl Schille-rowski musiała powiększać się przyjemność estetyczna.19 lutego 1820 roku poeta wspominapo raz pierwszy, o ile wiemy, Schillera, pisząc do najserdeczniejszego z przyjaciół, Czeczota,w dość zagadkowy sposób:  Huta już ostygła, romansowe ognie zwietrzały; miałem uciąćSzyllerowską balladę, ale z tym na potem.Tobie bym radził spróbować, jeśliś widział hutę:(Chodzi tu o balladę Schillera Der Gang nach dem Eisenhammer)Któż nad ciebie, któż nad JankaSzylerskie uda igrzysko?Prośbom jego i ziemianka,I niebianka zawsze blisko.(M.Szyjkowski, Schiller w Polsce, str.149)Schiller  jest od dawna jedyną i najmilszą lekturą.O tragedii R�uber (Zbójcy) nie umiempisać.%7ładna ani zrobiła, ani zrobi na mnie tyle wrażenia. (Mickiewicz w liście do Jeżow-skiego, 11 VI 1820 r.) Przeczytałem ostatni tom najmilszego Schillera.Co za Marya Stuart! Ale i wszystkie[tragedie] przedziwne.Zmiłujcie się, cokolwiek niemieckiego. (Mickiewicz, 30 IX 1820 doJeżowskiego)SCHILLER O INTRYDZE I MIA
OZ
CI.moja Luiza Millerin [początkowy tytuł dramatu] posiada różne właściwości, które nieuchodzą w teatrze, np.: gotycka mieszanina elementów komicznych i tragicznych, zbyt swo-bodne przedstawienie niektórych istotnych rodzajów głupoty oraz rozproszona różnorodnośćdetali.(List Schillera do Reinwalda z Bauerbach, 23 III 1783) Są prace, których połowę stanowi uczenie się, drugą połowę myślenie:  Do sztuki te-atralnej nie potrzebuję żadnej książki, lecz całej duszy i wszystkiego czasu.(Goethe Schiller �ber das Theater, str.457)124GOETHE O SCHILLERZEEpilog do Dzwonu SchilleraFragmentyMiastu niech pierwszym potokiemdz
więku wieści słowo  Pokój !Lecz nagle dz
więk mną wstrząsnął pogrzebowyI rósł w północnej ciszy groz
nie, głucho.Czy to możliwe? Twojeż to pozgonne,Ty, z którym serce niepowrotnie skute?Ty, coś wart stokroć życia, ciebież wleczeNieubłagana śmierć, na przekór światu?Ach, jakiż grom dla bliskich  boleść taka!Więc płacze świat.Mieliżbyśmy nie płakać?Boć on był nasz! Jak poufale umiałDostojny duch ten służyć zwykłej dobie;Jak  z wysokiego zstępując Parnasu Chętnie pogodny wiódł i lotny dialog;Jakim obrotem  szybkim, trafnym, śmiałym %7łycia głębokie obnażał zamysły,Jak radą, czynem służył każdej chwili,Wiemy to wszyscy, bośmy doświadczyli.Bo on był nasz! Niechaj to słowo dumniejI głośniej zabrzmi niz
li szloch boleści!Chociaż śród nas, w bezpiecznym od burz porcie,Do tego, co trwa, z wolna się nałamał,To jego duch szedł naprzód porywamiKu Dobru, Pięknu, ku wieczystej Prawdzie.A za nim legło na bezkształt rozbiteTo, co hamuje i nas, pospolitość.Duchy, co ongiś toczyły z nim boje,Ledwo przyznając żywemu zasługę,Dziś, pokonane jego dzieł przewagą,W tym świetnym kręgu jak zaklęte trwają.Wydz
wignął się wraz z wszystkim, co nam drogie,Co krewne nam, na szczytów szczyt najwyższy.Sławcież go tedy! Co tylko w połowieOd życia wziął  potomność niech dopowie.Takim pozostał dla nas ten, co z dawna,Już dziesięć temu lat!  nas osierocił!Błogo nam było wprost od niego czerpać,A świat mu winien dank za tę spuściznę,125Którą przekazał wielkim ludzkim rzeszom Najosobistszą własną swą odrębność.I dziś przewodzi nam.Niknąc ulataKometą jasność czerpiącą z wszechświatła.Przełożyła Kazimiera IłłakowiczównaINTRYGA I MIA
OZ

NA SCENIE NIEMIECKIEJDramat Schillera grany był na wszystkich scenach niemieckich i szturmem zdobywał serca widzów.M.Szyjkowski pisze w swej książce Schiller w Polsce na str.265: Lamarteli�re, francuski tłumacz i zapalony wielbiciel mieszczańskiej tragedii Schilleraopowiada, jak to w wielu miastach niemieckich wystawienie tej sztuki wywierało tak głębo-kie na widzach wrażenie, że wybuchy płaczu w audytorium zagłuszały słowa aktorów do tegostopnia, iż ci trzykrotnie opuszczali scenę, nie mogąc się doczekać ustania szlochów. (Th��t-re de Schiller, t.II, s.401)Premiera Intrygi i miłości w Mannheim odbyła się 15 IV 1784 r.Sztuka otrzymała znako-mitą obsadę.Poeta obecny był na przedstawieniu.Siedzący z nim w loży przyjaciel jego,Streicher, tak opisał wrażenia z pierwszego przedstawienia:  Spokojnie i pogodnie, ale zamy-ślony i zamieniając zaledwie kilka słów, oczekiwał [Schiller] podniesienia kurtyny.Ale kiedyprzedstawienie się zaczęło, któż potrafiłby opisać głębokie, wyczekujące spojrzenie.Z
cią-gnięcie brwi, gdy jakieś słowa zostały wypowiedziane nie po jego myśli  błysk oczu, gdymiejsca obliczone na poklask wywołały brawa  któż by to opisać potrafił!  Podczas całegopierwszego aktu nie wymknęło mu się ani jedno słowo, jedynie na zakończenie aktu usłysza-no z jego ust:  dobrze idzie.Drugi akt grano z takim ogniem i naprawdę tak porywająco, żepo spuszczeniu kurtyny wszyscy widzowie, w zupełnie niezwykły wówczas sposób, powstaliz miejsc bijąc jednocześnie rzęsiste oklaski i wołając.Zaskoczony tym poeta powstał i skłoniłsię publiczności.W jego wyrazie twarzy, w szlachetnej, dumnej postawie znać było świado-mość satysfakcji, jaką sobie sprawił, i zadowolenie, że zasługi jego zostały uznane, uczczonewyróżnieniem. (Karl Berger, Schiller, t.I, s.379 380)PIERWSZE DRAMATY NIEMIECKIE NA SCENIE POLSKIEJPoczątek XIX w.jest okresem, kiedy pośrednią drogą, przez Francję, zaczyna przedosta-wać się i oddziaływać na twórczość polską literatura niemiecka.Już w r.1801 (I s.80  NowyPamiętnik Warszawski ) pisał jego redaktor Salezy Dmochowski o scenie warszawskiej; Repertorium teatru polskiego jest dosyć wielkie: wynosi przeszło tomów czterdzieści [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy