[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Taka rzeczywistość nie może być akceptowana.Człowiek jest samotny i bezsilny (Camus przedstawia bohaterów pozbawionych wsparcia w najbliższych osobach, są to mężczyźni pozostawieni przez żony, skazani na rozłąkę z powodu dżumy itp.).Chociaż Camus sam siebie nie nazywał egzystencjalistą, a nawet mówił, że nim nie jest, wymowa książki bliska jest założeniom tego nurtu filozoficznego.Autor Dżumy postuluje jednak (inaczej niż np.Sartre) postawę aktywną wobec zła, przełamanie samotności na rzecz solidarnego oporu.Doktor Rieux i jego współpracownicy podejmują walkę z dżumą w imię poczucia obowiązku, z wewnętrznej potrzeby, nie w trosce o sławę czy nagrodę.Narażają się na śmierć przez bliski kontakt z chorymi, ale uważają, że powinni im pomagać, że tylko opór wobec zła może przynieść kres epidemii, choć nie ma pewności, czy tak się stanie.Jeżeli na te uwagi nałożymy wizję wojny, nietrud­no zauważyć, że istotnie dopiero wspólny wysiłek wielu ludzi gotowych poświęcić życie położył kres potworności nazizmu.Oczy­wiście, jak w każdej podobnej sytuacji, zdarzali się zdrajcy i kolabo­ranci, jednak poczucie honoru i obowiązku wobec ojczyzny było silniejsze.Zginęło wielu ludzi, jednak ekspansja hitleryzmu została powstrzymana.Można uznać, że książka Camusa wyrosła z jego osobistych doświadczeń w ruchu oporu i przemyśleń dotyczących absurdu świa­ta poddanego złu.Cierpienie niewinnych ofiar wojny zmusza jednak do aktywnego przeciwdziałania.Wojna była czasem kryzysu wiary u wielu osób, Camus był jednak ateistą zawsze i otwarcie o tym mówił.Brak wiary, niemożność powierzenia wszystkich trudności Bogu nie zwalniają jednakże - tak sądził - z obowiązku walki o dobro.Dżuma jest powieścią uniwersalną.Możliwość jej wielostronnej interpretacji sugeruje sam autor, wprowadzając odpowiednie motto.Niedookreślenie czasu akcji pozwala odnosić tekst do lat II wojny światowej, ale również do każdej epoki, w której rozpanoszyło się zło, siejąc strach i śmierć.W takich dziejowych zawirowaniach człowiek musi wbrew wszystkiemu, wbrew cierpieniu i absurdowi zdarzeń, pokonywać siebie w drodze do kształtowania własnego humanistycznego heroizmu.Zachowanie człowieczeństwa jest pier­wszym obowiązkiem, a warunkiem koniecznym jest przeciwstawia­nie się złu w każdej postaci.Camus słowami bohatera przypomina i ostrzega, że zło jest ponadczasowe i niezniszczalne - Każdy nosi w sobie dżumę.Nie można jednak biernie się mu poddawać.Zwycięstwo dobra jest możliwe dzięki miłości, życzliwości wobec drugiego człowieka, wielkoduszności i ofiarności.Takiej postawy należy wymagać najpierw od siebie.Zwielokrotniona w wielu osobach doprowadzi do oczekiwanych skutków (przynajmniej można mieć taką nadzieję).Camus zwraca uwagę, że nawet w sytuacji zupełnie beznadziejnej należy próbować, nie wolno się poddawać (przykładem jest próba ratowania synka sędziego Othona).Nigdy nie wiadomo (przypadek rządzi światem), kogo los ocali: stale przeby­wający wśród pacjentów Rieux pozostaje przy życiu, jego żona izolowana z tego miejsca umiera na inną chorobę, Tarrou, który przez tyle miesięcy był narażony na zakażenie, uległ dżumie jako jeden z ostatnich, kiedy już miasto oddychało z ulgą.To zestawienie różnych przypadków pokazuje, że zawsze trzeba mieć nadzieję i nigdy się nie poddawać.Rzeczywistość, w której zatopiony jest człowiek, wypełnia - według Camusa - absurd.Można by uznać, że życie w tak poj­mowanym świecie nie ma sensu.Tymczasem Camus wskazuje pod­stawowe obowiązki, które trzeba wypełnić, mimo poczucia bez­nadziejności.Człowiek Camusa zmierza nieuchronnie ku śmierci, za którą nie stoi żadna przyszłość ani nie usprawiedliwia żadna nadzie­ja.Życie jest krótkotrwałe i kruche.Może nagle, wbrew oczekiwa­niom, zabrać małe niewinne dziecko lub pozwolić przetrwać znu­dzonemu staremu astmatykowi.Człowiek nie rozumie biegu i sensu świata, a przecież musi stale dokonywać wyborów, nie mając pewności, czy nie zbłądził.Camus stara się jednak przezwyciężyć pesymizm egzystencjalistów, wskazując sens życia w pracy zawodowej, sprzeciwie wobec zła, humanitarnej trosce o innych.Camusowski humanizm zrewoltowany to heroizm nowego typu, cywilny, a nie militarny, bohatersko człowieka w konkretnej sytuacji życiowej, w pracy zawodowej, bohaterstwo robotnika, pi­sarza, inżyniera, artysty, ciągle w swym życiu narażonych na porażki i klęski, które oprócz sukcesów i przyjemności składają się na realną treść egzystencji człowieka i stanowią faktyczne treści jego życia.8 Bunt wobec absurdu - oto postawa bliska autorowi Dżumy.Thomas Merton nazywa Alberta Camusa typowym myślicielem „postchrześcijańskim”.9 Myśląc w tym duchu, wypada uznać, że w ten sposób chciał wskazać znacznie trudniejszą „drogę do świętości”, skoro miała to być „świętość bez Boga”.Współczesny świat nie jest -jak np.średniowieczna Europa - zdominowany przez jedną religię.Ludzie reprezentują różne światopoglądy, zaś tolerancja w tym względzie jest oczywistym przejawem uznania wolności drugiego człowieka.Egzystencjalizm rozwarstwił się z czasem na nurt ateisty­czny i uznający istnienie Boga.Człowiek Camusa jest niewierzący, ale dzięki temu dowiadujemy się, że także ludzi, którzy nie noszą w pamięci nakazów dekalogu, obowiązuje zachowanie człowieczeństwa w każdej sytuacji.Ta książka to protest przeciwko wszystkim formom biernego podda­nia się nieszczęściu i brakowi znaczenia.To sprzeciw wobec biernej akceptacji wyobcowania.Jest on jawnie niereligijny.Camus nazwał nawet Dżumę „najbardziej anty chrześcijańską” spośród swoich książek.Jednakże pisarz był zarazem zbyt uczciwy i zbyt skromny, by być w swym stosunku do religii skostniałym doktrynerem.Nie był „ateistą”, a tym mniej „wojującym ateistą”.Wyznawał po prostu, że doświadczenie chrześcijańska jest czymś całkowicie obcym w jego życiu, nie może więc naprawdę utożsamiać się z chrześcijanami.Traktuje chrześcijaństwo ironicznie i surowo, lecz nie całkowicie bez zrozumienia.Taka postawa jest typowa dla „postchrześcijańskiej” umysłowości, która opiera swoją krytykę chrześcijaństwa na historycznym rozdźwięku między wspaniałym chrześcijańskim ideałem, a cokolwiek mniej budującą rzeczywistością [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy