[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Bihay� �zing, odunun fiyat�.A�IKLAMA I.Bununla birlikte, kar��la�mas� kesintiye neden olan ikis�zc�kten birincisi tek heceli bir edat, bir zamir, bir i�aret s�fat�, vb oldufiuzaman son �nl�s� d��me efiilimi g�sterir.�r.: V� �var�, bu ak�am ��yle okunur: v �var�.Bi izna te, m�saadenle, ��yle okunur: b izna te.Ji aliy� din, �te yandan, j aliy� din.S�zc�klerin i�inde kesintiye ender rastlan�r.Rastland�fi�nda da a�afi�dakinedenlerin birinden ileri gelir:1.�ranca k�kenli s�zc�klerin i�inden bir �ns�z�n d��mesi.�r.: Pa�z, sonbahar, peh�z ya da pay�z den.Roava, Bat�, g�n bat���, rojava dan.2.Arap�adan al�nma s�zc�klerden bir ay�n ( ) ya da hemze ( ) nind��mesi.�r.: Si�d, �ans (Ar.).�ane, yard�m (Ar.).Qa�l, r�za g�steren (Ar.).Miamele, i�lem (Ar.).3.Bile�ik bir s�zc�fi�n i�inde, rastlant� sonucu iki �nl�n�n yan yanagelmesi.�r.: Dilbi��, �z�nt�l�.B�esas, temelsiz.D�ajo, �oban yamafi�. 42 Gramm.22 11/01/99 12:56 Page 43A�IKLAMA II.Kesintiye nispeten yak�n zamandan beri ho�g�r� g�steril-difii anla��l�yor.Ger�ekten, dil, �ofiu hallerde, gerek bir �nl�y� atarak (�r.aya da � ile ba�layan fiillerin �ekiminde di ve bi fiil �rneklerindeki i nind��mesi), gerek bir bafilant� �ns�z� kullanarak (�r.durum bildiren tak� ve�ekim ekleri �n�ne y gelmesi) kesintiden sak�nmaya �al���r.64.�kile�me.K�rt�ede �ns�zlerin ikile�mesine cevaz yoktur.Ayn� ��k��noktas�ndan gelen iki �ns�z (�rnefiin iki t, iki l, iki d, vb.) art arda geldifiizaman yaln�z biri telaffuz edilir.�r.: Xurt, kuvvetli den, xurt-tir yerine, xurtir.Rast, dofiru dan, rast-tir yerine, rastir.Pa�-��v, gece yemefii yerine pa��v.Ba�-�ev, iyi geceler yerine ba�ev.Yek-k�te, tek hece yerine, yek�te.Bu �rneklerde g�r�ld�fi� gibi, ikinci �ns�z�n d��mesi, bile�ik ya dasonek alm�� bir s�zc�kten s�reklilik kazanm��sa yaz�mda da yer al�r.Buna kar��l�k, rastlant� sonucu, bir c�mlede, birincisi bir �ns�zle sonaerer ve ikincisi ayn� �ns�zle ba�layan iki s�zc�k kar��la�m�� bulunuyorsa,yaz�mda hi�bir defii�iklik olmaz."�yle yaz�l�r :Di gund de, k�yde, ama ��yle telaffuz edilir: di gund de.Ji gay� gewir re, beyaz s�fi�ra, ama ��yle telaffuz edilir: ji gay� gew re.Dengb�j j� hene, �ark�c�lar da var, ama ��yle telaffuz edilir : dengb� j�hene.Ev her du gund bi hev ve ne, bu iki k�y biti�iktir, ama ��yle telaffuzedilir :Ev her du gund bi he ve ne.6 5.Bir �nceki paragrafta belirtilen kurala uygun olarak, defii�ik iki�ns�z yan yana gelip de bunlardan biri �tekini �z�mlerse, varl�fi�n� koruyanasla ikile�mez.�z�mlenen �ns�z�n kaybolu�u s�reklilik kazand�fi� taktirde yaz�da dag�sterilmeyerek belirtilir (bile�ik ya da sonek alm�� s�zc�kler). 43 Gramm.22 11/01/99 12:56 Page 44�r.: Pi�t-daw� yerine, pi�daw�, yeniden dofiu� (roja pi�dawiy� de).Rind-tir, rind in, kar��la�t�r�lmas�, yerine rintir.Dewlemend-tir, dewlemend, zengin in kar��la�t�rmal�s� yerinedewlementir.Ama, ez ji k� zanim, yaz�l�r, e ji k� zanim, okunur.66.Metatez ya da g����me.Olduk�a yayg�n bir olgudur.Birka� �rnekverecefiiz:Desgirt� (destgirt� den) yerine, dergist�, ni�anl�.N�vro yerine, n�rvo, �file.Berf yerine, befir, kar.Qehbik, kahpe ( kebih k�k�nden).Bu bak�mdan hevr��im, ipek (�teki bi�imleri: hevr��im, hevr��im),Fars�a ( )ibri�im, s�zc�fi�n�n evrimi de ilgin�tir, metatez yoluylah e v i r m � � verdifii gibi ard�ndan herm��, harm��, ermi� b i � i m l e r i n ed�n���r.FONEMLER�N D��MES� VE B�Z�LME6 7.K�rt dehas�n�n dil konusundaki en belirgin �zellifii kelimelerin dur-madan k�salt�larak �zle�tirilmesidir.Bu efiilim �zellikle bu dilin sentaks�(s�zdizimi) incelendifii zaman daha iyi ortaya ��kacakt�r.Ama bu olguyu,a�afi�daki paragraflarda ele al�nacak olan kurallar bak�m�ndan daha �imdidenba�layarak belirtmekte yarar var.K�rt�e her s�zc�k, dofial evriminebak�l�rsa, son derece yofiunla�ma efiilimi g�sterir, �yle ki; olas� en kalabal�kses say�s�n� gittik�e azaltarak tek heceye inmeye �al���r.Bu s�re� bazen baz��fielerin d�ped�z kald�r�l�p at�lmas�yla, bazen b�z�lmeyle safilan�r.Bu �e�itliolgular� birer birer ele alacafi�z.68.�nl�lerin d��mesi.Uzun �nl�lerin temas� s�ras�nda i nin ve e nind��mesine daha �nce i�aret etmi�tik (bk.par.8 ve 9)."imdi k�sa ve uzun�nl�lerin d��mesinin ba�ka �rneklerini sunuyoruz:Rizyanik yerine, rizyang, rezene.Darger�nek yerine, dargering, sarma��k.Al�g�sk yerine, arg��k, alt�enenin arka kenar�.Par�xan yerine, parxan, serbest kaburga. 44 Gramm.22 11/01/99 12:56 Page 4569.�ns�zlerin d��mesi.T, j, k, h, l, n bak�m�ndan daha �nce verilen�rnekler hakk�nda 44, 47, 52, 58,59 ve 40.paragraflara bak�labilir.Bu �e�itli �ns�z at�mlar� genelikle bir�ok �ns�zden olu�an harf gru-plar�n� hafifletmek efiiliminden dofiar :a) S � z c � k l e r i n i � i n d e n � n s � z d � � m e s i.�r.: Destgeh yerine, desgeh, ayg�t, tezg�h.Dotmam yerine, domam, amca k�z�.Destmal yerine, desmal, mendil.C�nd�k yerine, c�n�k, �akak.Bin�eng yerine, bi�eng, koltukalt�.Cehwar yerine, cihar, dafiarc�k.b) S � z c � k l e r i n s o n u n d a n � n s � z d � � m e s i.Genellikle sonek iki �ns�z�n ikincisi d��er.�r.: Yek�emb yerine, yek�em, pazar.Port yerine, por, sa�.Bend yerine, ben, bafi.Ber�avik, yerine, ber�av, g�zl�k.Erz�nik yerine, erz�n, �ene.Girs yerine, gir, iri.Sondaki iki �ns�zden birincinin d��mesine ili�kin de birka� �rnek veri-le-bilir :Zengelork yerine, zengelok, �demelmas�.P�ping (p�peling den) yerine, p�pik, derece.70.Fonem gruplar�n�n d��mesi.Bir�ok durumda, d��en harfler yaln�zayr� �nl�ler ya da �ns�zler defiil, birlikte at�lan bir�ok fonem olabilir.Bu gibidefii�iklikler genelikle �� ya da daha �ok heceden olu�an bile�ik s�zc�klerdeolur ve onlar� iki ya da �� heceli duruma getirir.�r.: Mastar eki -ay�n, �han yerine -an fonemi ge�er.Nih�r�n olur n�r�n, bakmak.Gur��lik olur gur�ik, b�brek.Agir olur ar, ate�. 45 Gramm.22 11/01/99 12:56 Page 46Tevna p�rik� olur, tevnep�rk, �r�mcek afi�.Z�ringer olur, z�rker, kuyumcu.Perans� olur, pars�, kaburga.Mezintir olur, mestir, daha b�y�k."emsed�n olur, "emd�n, �zel ad.71.B�z�lme.B�z�lme olgular� aras�nda �unlar say�labilir:a) Rastlant� sonucu yan yana gelen fonemler (edat ve zamir, �nfiil ve fiil,vb.).Bunlar�n en �nemlileri daha �nce incelenmi�ti (par.25, 27, 32).b) Daha �nce par.66 da belirtilen kural gerefiince s�zc�klerin i�inde s�rek-lilik kazanan durumlar.Bunlar�n hepsi, uzun �nl�ler lehine (genellikle k�sa)�nl� ve �ns�zden olu�an sabit baz� gruplar�n at�lmas� sonucunu dofiurur.A�afi�daki tablolar, genel olarak daha tutucu olan baz� dafi afi�zlar�ndaki(Botan, Hakkari, Behdinan ve hatta Tor Abd�n) bi�imler ile ova leh�elerindekis�zc�kler kar��la�t�r�larak d�zenlenmi�tir.Bu �ekilde saptanan �rneklerin say�s�ve uygunlufiu �yledir ki, ona dayan�larak bu defii�ikliklerin K�rt �nl� sisteminingeli�mesinde bir a�ama say�labilecefii yolunda bir kuram �ne s�r�lebilir: bununi�in bilimsel yay�nlar beklenmelidir ve bu arada s�z konusu defii�ikliklerin Arapve Fars k�kenli s�zc�klerde �ok belirgin oldufiu s�ylenebilir.Buna g�re -eh, -we-, -ehe-, -ehi- yerine a ge�er.�r.: Kehn� olur, kan�, kaynak, �e�me.Pehtin olur, patin, pi�irmek.Dehn� olur, dan�, d�vme.Deh�ik, olur, da�ik, s�pa.Cehn� olur, can�, tay.Reh olur, ra damar, sinir.Behjo olur, bajo, ajotin fiilinin emir kipi.Behv�je olur, bav�je, av�tin in emir kipi.Behwer olur, bawer (bawer kirin, inanmak)."ehir olur, �ar, kent.Pehn� olur, pan�, topuk
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Tematy
Index16. Medstar II, Uzdrowicielka Jedi (Michael Reaves, Steve Perry) 20 lat przed Era Powstania Imperium
Szczesliwy los 01 Nicola Cornick
Kazimierz Przerwa Tetmajer Na skalnym Podhalu
Suzanne Young Plaga samobojcow
Mikołaj i Aleksandra Massie Robert K
Gordon Alan Gildia Blaznow 01 Trzynasta noc
William Inboden Religion and American Foreign Policy, 1945 1960, The Soul of Containment (2008)
Chris Chegri Package Deal (epub)
Ziegesar Cecily von Plotkara 1
§ Palmer Michael Siostrzyczki